काठमाडौं। अमेरिकाको राष्ट्रिय हवाई यातायात तथा अन्तरिक्ष प्रशासन (नासा)का अन्तरिक्ष यात्री सुनिता विलियम्स र बुच विलमोरसहित चार जना अन्तरिक्षमा ९ महिना बिताएर पृथ्वीमा सुरक्षित अवतरण गरेका छन्।
गत जुनदेखि अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेसनमा फसेका उनीहरू फ्लोरिडाको प्यानह्यान्डल तटको नजिक नीलो देखिने समुद्रको शान्त पानीमा ओर्लिएका हुन्। यो अवतरणले गत लामो समयदेखि चर्चामा रहेको उत्सुकमय घटनाको विश्राम भएको छ।
९ महिनाअघि ८ दिनका लागि बोइङको स्टारलाइनर अन्तरिक्षयानको परीक्षण उडानका क्रममा अन्तरिक्ष पुगेका सुनिता विलियम्स र बुच विलमोचर अन्य दुई यात्रीसँगै पृथ्वीमा फर्किएका छन्। यानमा प्राविधिक खराबी देखिएपछि उनीहरु ९ महिनासम्म अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष केन्द्रमै फसेका थिए।
सुनिता विलियम्स र विलमोर नासाले स्पेसएक्सबाहेक अर्को विकल्पको रूपमा परीक्षण गरेको बोइङको ‘स्टारलाइनर’ नामक अन्तरिक्षयानमार्फत अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेसनतर्फ गएका थिए। तर, स्टारलाइनरको प्रणालीमा देखिएको समस्याका कारण नासाले उनीहरूलाई चालक दलबिनै पृथ्वीमा फर्काउने निर्णय गर्यो। अन्ततः मंगलबार उनीहरूलाई ल्याउन स्पेसएक्सको ‘क्रू ड्रागन’ अन्तरिक्षयान प्रयोग गरियो।
स्पेसएक्सको अन्तरिक्षयान बिहान १ बजे (पूर्वी समयअनुसार) अन्तरिक्ष स्टेसनबाट अलग भयो। १७ हजार माइल प्रतिघन्टाको गतिबाट विस्तारै गति नियन्त्रण गर्दै चार ठूला प्यारासुट खोलियो, जसले अन्तरिक्षयानलाई सुरक्षित रूपमा बेलुकी ६ बज्नु केही अगाडि समुद्रमा अवतरण गराइयो। उद्दार टोलीले केही मिनेटमै क्याप्सुलको निरीक्षण गरे। सोही उत्सुक डल्फिनको समूह वरिपरि घुमिरहेको देखियो।
क्याप्सुललाई पानीबाट निकालेर जहाजमा राखिएपछि ढोका खोलियो र मुस्कानसहितका अन्तरिक्षयात्री बाहिर निकालिए। महिनौंको भारहीन अवस्थापछि गुरुत्वाकर्षणको प्रभावमा पुनः अभ्यस्त हुन उनीहरूलाई स्ट्रेचरमा सारियो। नासाका व्यावसायिक अन्तरिक्ष अभियानका प्रबन्धक स्टिभ स्टिचका अनुसार उनीहरू स्वस्थ देखिन्थे। अवतरण र उद्दार प्रक्रियामा कुनै असहजता देखिएन।
उनीहरूसँगै अन्तरिक्षमा रहेका क्रू–९ मिशनका कमान्डर निक हेग र रुसी अन्तरिक्षयात्री अलेक्जान्द्र गोर्बुनोभ पनि पृथ्वीमा फर्किए। चारै जना नासाको जोनसन स्पेस सेन्टर, ह्युस्टनमा केही समय बिताएपछि मात्र घर फर्कनेछन्।
स्पेसएक्सको प्रभुत्व र बोइङको चुनौती
यो मिशनले निजी अन्तरिक्ष उडान क्षेत्रमा स्पेसएक्सको प्रभुत्व झल्काएको छ भने बोइङको प्राविधिक समस्या उजागर गरेको छ। यही सन्दर्भमा अमेरिकी राजनीति पनि मिसिएको देखिएको छ।
राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले जनवरीमा बाइडेन प्रशासनले अन्तरिक्षयात्रीलाई ‘फसाएर राखेको’ आरोप लगाएका थिए। स्पेसएक्सका संस्थापक एलन मस्कले बाइडेन प्रशासनले अन्तरिक्षयात्रीलाई तत्काल ल्याउने उनको प्रस्ताव अस्वीकार गरेको दाबी गरे। तर, नासाका प्रमुख बिल नेल्सनले यस्तो प्रस्ताव नआएको र अन्तरिक्ष स्टेशन सञ्चालनका लागि उपयुक्त निर्णय लिइएको बताए।
अन्तरिक्षयात्रीलाई उद्दार गरिएको केही मिनेटपछि ह्वाइट हाउसले सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट गर्दै लेखेको छ, ‘राष्ट्रपति ट्रम्पले नौ महिनासम्म फसेका अन्तरिक्षयात्रीहरूलाई उद्धार गर्ने वाचा गरेका थिए। सो प्रतिज्ञा गरिएको पूरा गरियो।’ यद्यपि, नासाले गत अगस्टमै क्रू–९ मिशनमार्फत सुनी विलियम्स र बुच विलमोरलाई फिर्ता ल्याउने योजना बनाइसकेको थियो।
अन्तरिक्षमा बसाइः चुनौती र समायोजन
अन्तरिक्षमा अपेक्षाभन्दा लामो बसाइका कारण सुनिता विलियम्स र बुच विलमोरले केही कठिनाइ सामना गर्नुपर्याे। उनीहरूसँग पर्याप्त लुगा थिएनन्, किनभने स्टारलाइनरमा ठाउँ बनाउन शौचालय मर्मतका लागि आवश्यक उपकरण राख्नुपर्याे।
त्यसैले उनीहरूले अन्तरिक्ष स्टेसनमा रहेका अतिरिक्त लुगा लगाएर बसाइँ बिताए। केही महिनापछि नासाले नर्थरोप ग्रुम्यान कार्गो अन्तरिक्षयानमार्फत उनीहरूका लुगा र अन्य व्यक्तिगत सामानहरू पठाएको थियो।
२५० माइल उचाइमा अवस्थित अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशनमा उनीहरूले करिब एक हजार घण्टा वैज्ञानिक अनुसन्धान गरे। सुनिता विलियम्सले सूक्ष्म जीवाणुले अन्तरिक्षमा पोषण उत्पादन गर्ने प्रक्रियामा सहयोग पुर्याइन्। उनीहरूले स्पेसवाक गर्दै अन्तरिक्ष स्टेसनको बाहिरी सतहबाट नमुना संकलन गरे, जसले पृथ्वीका सूक्ष्म जीवाणु अन्तरिक्षमा बाँच्न सक्छन् वा बढ्न सक्छन् भन्ने अनुसन्धान गरियो।
गुरुत्वाकर्षण पुनः अनुभूति र परिवारसँग पुनर्मिलन
उनीहरुमा गुरुत्वाकर्षण नभएको कारण हाड कमजोर हुने समस्या उत्पन्न हुन सक्ने आकलन गरिएको छ। त्यसैले अन्तरिक्षयात्रीले अन्तरिक्ष स्टेसनमा विशेष कसरत उपकरणको प्रयोग गरेका थिए।
सुनिता विलियम्स र बुच विलमोरले १२ करोड १३ लाख ४७ हजार ५०० माइल यात्रा गरे र पृथ्वीलाई ४ हजार ५७६ पटक परिक्रमा गरे।
बुच विलमोरले आफ्नो करियरमा ३१ घन्टा स्पेसवाक गरेका छन् भने सुनिता विलियम्सले ६२ घन्टा स्पेसवाक गरेर सबैभन्दा बढी समय स्पेसवाक गर्ने महिला अन्तरिक्षयात्रीको कीर्तिमान बनाएकी छन्। उनीहरूको २८६ दिन लामो अन्तरिक्ष यात्रा असाधारण थियो, तर इतिहासमा अझ लामो अन्तरिक्ष बसाइँका उदाहरण छन्।
सन् १९९१ मा सोभियत अन्तरिक्षयात्री सर्जेई क्रिकालेभ ३१३ दिन अन्तरिक्षमा बिताए। जब उनी पृथ्वी फर्किए, उनको जन्मभूमि सोभियत संघ नै विघटन भइसकेको थियो। बुच विलमोर, जसका पत्नी र दुई छोरी छन्, आफ्नो कान्छी छोरीको हाइस्कुलको अन्तिम वर्ष र जेठी छोरीको कलेजको दोस्रो वर्ष छुटाए। उनले भने, ‘मेरो छोरीले भनिन्, ‘तपाईं बाहिर जाँदासम्म कति आवश्यक हुनुहुन्छ भन्ने थाहा थिएन।’
यद्यपि, अन्तरिक्षमा लामो समय बिताउँदा विभिन्न चुनौती भए पनि सुनी विलियम्स र बुच विलमोरले यसलाई सकारात्मक रूपमा लिए। सुनीले भनिन्, ‘तपाईंलाई झ्यालबाट बाहिरको दृश्य अझ बढी समयसम्म हेर्ने अवसर मिल्छ।’ तर, अन्तरिक्षबाट देखिएको दृश्य सधैँ रमणीय भने थिएन। बुच विलमोरले ह्युस्टनमा आएको हरिकेन बेरिलले उनको घरमा पारेको क्षति र लस एन्जलसमा लागेको डढेलोबाट उठेको धुँवा अन्तरिक्षबाट हेरे।
अन्ततः, अन्तरिक्षमा ९ महिना बिताएपछि सुनी विलियम्स र बुच विलमोर सुरक्षित रूपमा पृथ्वीमा फर्किएका छन्, जसले विज्ञान, प्रविधि, र मानव क्षमताको अद्भुत यात्रालाई अझ रोमाञ्चक बनाएको छ। यसले विश्व विज्ञान र प्रविधि क्षेत्रको विकासमा थप टेवा पुग्ने आकलन गरिएको छ। यो सफलतासँगै विश्वभर नै हाल यसको चर्चा भइरहेको छ।
-एजेन्सीको सहयोगमा
