काठमाडौं। नेपाली कांग्रेस र नेकपा एमालेको संयुक्त सरकारलाई स्वागत गर्दै अघि बढेको सेयर बजार मौद्रिक नीति पछि के होला भन्ने सबैमा कौतुहलता छ। नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल नेतृत्वको सरकार परिवर्तन भएर एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको नेतृत्वमा सरकार बन्ने चर्चासँगै सकारात्मक गति समाएको सेयर बजारले एमाले उपाध्यक्ष विष्णुप्रसाद पौडेल उपप्रधान तथा अर्थमन्त्री भएपछि झनै सकरात्मक लय समाएको छ। यस्तो बेला शुक्रबार (साउन ११) मा जारी मौद्रिक नीतिपछि सेयर बजार कस्तो होला चासो हुनु अन्यथा होइन।
असार १६ मा २०३७.०९ बिन्दुमा रहेको सेयर बजार सूचक नेपाल स्टक एक्सचेञ्ज (नेप्से) पछिल्लो १९ कारोबार दिनमा तीन दिन सामान्य घटे पनि समग्रमा ५३१.०४ अंकले वृद्धि हुँदै बिहीबार (जेठ १०) २५६८.१३ बिन्दुमा रोकिएको छ। यद्यपी साउन ९ मा २६००.४१ बिन्दु छोएर फर्किएको थियो। यसअघि २०७८ चैत १० मा नेप्से २६१३ बिन्दुमा थियो।
पछिल्ला दिनमा कारोबार रकममा पनि उल्लेख्य बृद्धि देखिएको छ। अघिल्लो साता ५२ अर्ब २९ करोडको सेयर किनबेच भएकोमा गत साता ७३ अर्ब ५ करोड रुपैयाँभन्दा बढीको कारोबार भयो। नेप्सेमा करिब ३५ महिनापछि मात्रै एकै दिन १६ अर्ब बढीको कारोबार भयो। यस्तो अवस्थामा जारी मौद्रिक नीतिले सेयर बजारलाई साथ दिने र केही समयपछि नै विगतको उच्च विन्दुलाई पन्छाएर नयाँ रेकर्ड राख्ने आंकलनहरु हुन थालेका छन्।
नेपाल इन्भेस्टर्स फोरमका अध्यक्ष तुलसीराम ढकाल पछिल्लो समय सेयर बजारले समाएको लय हेर्दा छिट्टै नेप्सेले नयाँ रेकर्ड कायम गर्ने बताउँछ्। ‘सेयर धितोमा लिने कर्जाको संस्थागततर्फको सिमा हटाएका कारण जति पनि ऋण लिन पाउने वातावरण बनेको छ। संस्थागतरुपमा कारोबार गर्दा बजार अनुशासित र झनै राम्रो हुन्छ। सामान्य करेक्सनलाई छोड्ने हो भने २०७८ भदौ २ गते कायम ३२०० विन्दुको रेकर्डलाई ब्रेक गर्ने देखिन्छ,’ अध्यक्ष ढकाल भन्छन्, ‘मौद्रिक नीतिले उद्योगी, व्यवसायी, बैंक तथा वित्तीय संस्थालगायत अधिकांस क्षेत्र उत्साहित भएकाले सेयर बजारमा सकरात्मक प्रभाव देखिने छ।’ यसअघि २०७८ भदौ २ गते नेप्से हालसम्मकै उच्च ३१९९.०२ (त्यसदिन ३२२६ सम्म) पुगेको रेकर्ड छ।
मौद्रिक नीतिले मार्जिन प्रकृतिको सेयर धितो प्रवाह गर्ने अधिकतम २० करोडको सीमा हटाएको छ। यद्यपी व्यक्तिगत सिमा १५ करोड कायमै छ। संस्थागत सिमा हट्दा पनि लगानीकर्ताको मनोवैज्ञानिक त्रासमा कमी आई मनोबल बढ्ने अपेक्षा गर्न सकिन्छ।
सेयर बजार विश्लेषक मुक्ति अर्याल संस्थागत सेयर कारोबारलाई प्राथमिकता दिएर आएको मौद्रिक नीति सकरात्मक भएको बताउँछन्। ‘विगतका कठोर नीतिलाई फर्केर हेर्दा नयाँ नीतिले बजारमा सकरात्मक प्रभाव पार्ने धेरै आधार देखिएका छन्,’ अर्याल भन्छन्, ‘तर, सेयर लगानीकर्ता संयमित भएर लगानी गर्नु आवश्यक छ।’
लगानीकर्ताहरुले मौद्रिक नीतिमार्फत सेयर धितोमा लिने व्यक्तिगत तथा संस्थागत सिमा खारेज हुनुपर्ने, भारित औसत जोखिमभार १२५ प्रतिशतबाट १०० प्रतिशत कायम गर्नुपर्ने, बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई दोस्रो बजारमा सहज कारोबारको व्यवस्था गर्नुपर्ने, मार्जिन प्रकृतिको कर्जाको लागि कर्जा सुरक्षण मूल्य अनुपात सीमा ८० प्रतिशत पु¥याउनुपर्ने, सेयर ऋणमा लिने गरिएको महँङ्गो ब्याजदरमा लगाम लगाउनुपर्ने माग गर्दै आएका थिए।
साधारण लगानीकर्ता संघका अध्यक्ष ऋतुजंग जिसी भने निकै सुस्ताएको बजार उकास्न मौद्रिक नीति अझै लचक भएर आउने आफूहरुको अपेक्षा रहेपनि त्यसअनुरुप नभएको बताउँछन्। ‘सेयर धितो कर्जामा संस्थागत सीमा हटाउँदा व्यक्तिगत सिमा केही बढाएर २५ करोडसम्म पु¥याएको भए हुन्थ्यो,’ अध्यक्ष जिसी भन्छन्, ‘जोखिमभार १०० प्रतिशतमा झार्नुपर्नेमा त्यस्तो नभएको र केही पटाडि गगर्ने गरि छाडिएको हुनसक्छ। यद्यपी समग्रतामा मौद्रिक नीति सकरात्मक छ।’
मौद्रिक नीतिले नीतिगत दर ५.५ प्रतिशतबाट ५ प्रतिशत र ब्याजदर करिडोरको माथिल्लो सीमाको रुपमा रहेको बैंकदर ७ प्रतिशतबाट ६.५ प्रतिशतमा झारेको छ। यसले ब्याजदर तत्का नबढ्ने संकेत गरेको छ। निर्माण क्षेत्रलाई विभिन्न किसिमका सुविधाहरु दिएकाले बैंकलाई कर्जा व्यवस्थापनमा सहजता आई नाफामा वृद्धिमा केही सहयोग गर्नेछ। त्यस्तै गत असारसम्म पाकेको ब्याज २०८१ साउनभित्र प्राप्त भएमा त्यस्तो रकम गत आर्थिक वर्ष २०८०÷८१ को आम्दानीमा बाँध्न पाउने व्यवस्थाले बैंक तथा वित्तीय संस्थाको वितरणयोग्य नाफामा सकारात्मक प्रभाव पार्नेछ।
असल कर्जामा गर्नुपर्ने विद्यमान १.२० प्रतिशत नोक्सानी व्यवस्था घटाएर १.१० प्रतिशत कायम गर्ने व्यवस्थाले बैंक तथा बित्तीय संस्थाको नाफामा ५ अर्ब हाराहारी बृद्धि हुुने अनुमान छ। त्यस्तै, निस्क्रिय वर्गमा वर्गीकरण भएको कर्जा नियमित भइसकेको अवस्थामा ६ महिनापछि मात्र असल वर्गमा वर्गीकरण गर्न सकिने व्यवस्थालाई परिमार्जन गरी ६ महिनासम्म सूक्ष्म निगरानीमा राख्न पाइने व्यवस्थाले बैंक तथा बित्तीय संस्थाको कर्जा नोक्सानी ब्यबस्था र निस्क्रिय कर्जा रकम घट्न गई नाफामा बृद्दि हुने अपेक्षा गर्न सकिन्छ। किनभने सुक्ष्म निगरानीमा राख्दा ५ प्रतिशत मात्रै कर्जा नोक्सानी गरे पुुग्छ भने शंकास्पद, कमसल र खराव कर्जामा क्रमशः २५, ५० र १० प्रतिशत नोक्सानी व्यवस्था राख्नुपर्छ।
परिस्थितिवश ऋण तिर्न नसकेका लघुवित्तका ग्राहकलाई पनि मौद्रिक नीतिले सम्बोधन गरेको छ। निश्चित प्रतिशत ब्याज तिरी कर्जा पुनर्तालिकीकरण गर्न सक्ने सुुविधाले लघुवित्तहरुको निष्क्रिय कर्जा ब्यबस्थापन सहज हुनुुका साथै लघुवित्तहरुको निष्क्रिय कर्जा घट्न गई नाफामा सकारात्मक प्रभाव पर्ने देखिन्छ।
सेयर लगानीकर्ता संघ नेपालका अध्यक्ष ताराप्रसाद फुल्लेल लगानीकर्ताका धेरै मागहरू सम्बोधन नभएपनि आगामी समिक्षाहरूमा सम्बोधन हुनेमा आशावादी छन्। ‘मौद्रिक नीतिले धेरै क्षेत्रलाई समेटेको र समग्र अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउने उद्देश्य लिएको छ। यसले सेयर बजारलाईसमेत सकारात्मक प्रभाव पार्ने छ,’ अध्यक्ष फुल्लेल भन्छन्, ‘लगानीकर्ताका सबै माग एकैपटक सम्बोधन नभएपनि आगामी दिनमा थप सहज बन्ने वातावरण बनिरहेको छ। चलू मौद्रिक नीतिले आर्थिक क्षेत्रको मनोबल उकास्ने प्रयास गरेको छ।’ यसरी विभिन्न क्षेत्रमा दिइएका सहुलियतका कारण बैंक तथा वित्तीय संस्था (लघुवित्तसमेत)मा लगानीकर्ताको आकर्षण बढेर जाने देखिन्छ।
२०७८ भदौ २ पछि घट्न थालेको नेप्से २०७९ असार ९ मा १८४८.२८ बिन्दुसम्म झरेको थियो। त्यसपछि पनि नेप्सेले पटक पटक न्यून बिन्दुको परीक्षण गरेको थियो। २०७९ असोज ९ मा १८१५, २०८० जेठ १ मा १८१८, २०८० कात्तिक १९ मा १८२६ विन्दुमा झरेको नेप्सेले विस्तारै उच्च विन्दुुको खोजीमा लागेको थियो। न्यून बिन्दुबाट नेप्से उच्चतातिर लाग्दा २०७९ पुस ११ मा २२११, २०८० साउन ७ मा २२२७, २०८० माघ ३ मा २२०० बिन्दुसम्म चढेपनि सूचक फेरि झर्यो। तर, असार १६ मा २०३७.०९ बिन्दुमा कायम रहेको सूचक पछिल्ला १९ कारोबार दिनमा पछाडि फर्किने संकेत गरेन।
मौद्रिक नीतिले थप सकारात्मक प्रभाव पार्ने संकेत दिइरहेको छ। यसअघिको उच्च विन्दुुभन्दा नेप्से मात्रै ६३२ अंकले पछाडि छ। मौद्रिक नीतिअघि १९ दिनको जस्तै गरि कारोबार भएको खण्डमा नेप्से पुरानो रेकर्ड ब्रेक गर्न धेरै समय लाग्दैन। बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको वित्तीय विवरण सार्वजनिक भएसँगै नेप्सेलले थप उत्साह देखाएको खण्डमा छिट्टै लक्ष्य पहिल्याउने छ। तर, वित्तीय विवरणले राम्रो सर्पोट नगरेपनि आगामी दशैं ‘नेरफेर’सम्म नयाँ रेकर्ड बनाएर कारोबार गर्ने अवस्था रहेको लगानीहरु सुनाउँछन्। यद्यपी लगानीकर्ताले नेप्सेलाई हेरेर भन्दा पनि आफ्नो पोर्टफोलियो हेरेर लगानी गर्नुुपर्ने हुन्छ।
