काठमाडौँ । फरक- फरक (टुक्रे चेक)मार्फत पटक पटक गरी एक दिनमै १० लाख भन्दा बढी नगद रकम निकाल्ने निक्षेपकर्ताहरु बृद्धि भएका छन् । नेपाल राष्ट्र बैंकले एकैपटक १० लाख भन्दा बढी रकम निकाल्न नपाईने व्यवस्था गरेको कारण निक्षेपकर्ताहरुले कानुनी छिद्र प्रयोग गरेर दिनमै १ कराेडसम्म रकम नगदमै झिक्ने गरेकाे पाइएकाे राष्ट्र बैंकका एक अधिकारीले बताए ।
दिनमा १० लाखभन्दा बढी रकम नगदमा भएका कारोबारको सम्पूर्ण बिबरण बैंकहरुले राष्ट्र बैंक अन्तरगतको बित्तीय जानकारी इकाई (एफआइयु) मा बुझाउनु पर्छ । यस्तो विवरण बैंकले ग्राहकलाई थाहा नै नदिइ एफआइयुलाई बुझाउछन् । एकैपटक बैंकबाट ठूलो रकम नगदमा निकाल्दा अनौपचारिक माध्ययमबाट कारोबार बढ्ने डरले यसलाई निरुत्साहित गर्न राष्ट्र बैंकले यस्तो व्यवस्था गरेको हो ।
वित्तीय जानकारी इकाइका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा ५३ लाख ६४ हजार ९ सय ४९ कारोबार १० लाख भन्दा बढी नगदमा कारोबार भएका छन् । यो अघिल्लो वर्षभन्दा करिब १५ प्रतिशत बढी हो । अघिल्लो बर्ष ४५ लाख ९३ हजार ८ सय १७ नगद कारोबार १० लाखभन्दा बढीको भएको थियो ।
निक्षेपकर्ताले आफ्नो खातामा भएको जति रकम मागेपनि दिनुपर्ने बाध्यताका कारण यस्तो कारोबार बढेको राष्ट्र बैंकका अधिकारीले बताए । उनी भन्छन् ‘आफ्नो खातामा राखेको पैसा देउ भन्दा बैंकले त १ करोड मागे पनि दिनुप¥यो नि ।’ तर, एउटै खाताबाट पटक पटक नगद झिक्ने काम भइरह्यो भने त्यसको सुक्ष्म अध्ययन राष्ट्र बैंकले गर्ने उनको भनाई छ ।
राष्ट्र बैंकमा यस्तो कारोबारको रिपोर्टिङ बढ्नु बैंकिङ प्रणालीका लागि राम्रो संकेत होईन । त्यसैले अनौपचारिक अर्थतन्त्रलाई बढावा दिएको आशंकामा राष्ट्र बैंकले हरेक कारोबारको अनुसन्धान गर्ने उनले बताए । सम्पत्ति सुद्धिकरण, विभिन्न खालका अपराधहरु गतिबिधिमा नगदको प्रयोग हुने अन्तराष्ट्रिय मान्यता छ । सोहि कारण नगद कारोबारलाई नियन्त्रण गर्न तथा त्यस्तो कारोबार गर्नेलाई छानविन गर्न सजिलो होस् भनेर राष्ट्र बैंकले यस्तो विवरण राख्दै आएको छ ।
आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा बैंक तथा वित्तीय संस्थाका निक्षेपकताहरुबाट ५१ लाख ८१ हजार २ सय कारोबार यस्तो भएको थियो । त्यस्तै सरकारी क्षेत्रका १२ हजार २ सय ३७, बीमा कम्पनीका १ लाख २४ हजार ७ सय ८९, धितोपत्र सम्बन्धी कम्पनीका ३३ हजार ९ सय १२ र १२ हजार ८ सय ११ अन्य क्षेत्रको कारोबार नगदमा सीमा भन्दा बढी भएको राष्ट्र बैंकको तथ्यांक छ ।
