काठमाडौं। गत साता पाँच कारोबार दिनमा सेयर बजार सूचक नेपा स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) दुई दिन बढेर तीन दिन घट्दा समग्रमा ३४.२९ अंक तल झ¥यो। अघिल्लो बिहीबार २०९६.३२ अंकमा रहेको नेप्से गत बिहीबार २०६२.०३ को बिन्दुमा रोकिएको छ। अघिल्लो साता बजार सूचक २९.३१ अंकले बढेको थियो। तर, कारोबार रकम भने अघिल्लो साताको तुलनामा गत साता बढेको छ।
अघिल्लो साता १४ अर्ब ४ करोड रुपैयाँको सेयर किनबेच भएकामा गत साता २० अर्ब २१ करोड बराबरको कारोबार भएको छ।
बजार घट्दा सामान्यतया कारोबार रकम बढ्दैन। तर, गत साता मौद्रिक नीतिलाई देखाएर बजार घटाउने प्रयास भएको छ। चलाख लगानीकर्ताले यसलाई अवसरको रुपमा उपयोग गरेको देखिन्छ। आत्तिने लगानीकर्ताले घट्दो बजारमा बिक्री गर्छन् भने अवसर देख्ने लगानीकर्ताले किन्छन्।
खासगरी मौद्रिक नीति समीक्षाबाट नीतिगत दर घट्ने र त्यसले ब्याजदर घटाउन थप मद्दत गर्ने, सेयर धितो ऋणको भार अझै घट्ने र सेयर धितो रकमको सीमा खुला हुने अपेक्षामा लगानीकर्ता थिए। तर, मौद्रिक नीति समीक्षा लगानीकर्ताको कुनै पनि अपेक्षालाई आत्मसात गरेन।
गत साता सोमबार चालू आर्थिक २०८०/८१ को मौद्रिक नीतिको अर्धवार्षिक समीक्षाका दिन नेप्से १५.३३ अंकले बढेको थियो। तर, समीक्षा सार्वजनिक भएसँगै नेप्से वृद्धिले निरन्तरता पाएन।
खासगरी मौद्रिक नीति समीक्षाबाट नीतिगत दर घट्ने र त्यसले ब्याजदर घटाउन थप मद्दत गर्ने, सेयर धितो ऋणको भार अझै घट्ने र सेयर धितो रकमको सीमा खुला हुने अपेक्षामा लगानीकर्ता थिए। तर, मौद्रिक नीति समीक्षा लगानीकर्ताको कुनै पनि अपेक्षालाई आत्मसात गरेन, बरु व्यक्तिगत निक्षेपकर्ता र संस्थागत निक्षेपकर्तालाई दिने ब्याजदर अन्तर २ प्रतिशतबाट घटाएर १ प्रतिशत बनायो। यसले कर्जाको ब्याजदर आशातीत रुपमा नघट्ने संकेत ग¥यो।
नेपाल धितोपत्र दलाल व्यवसायी संघ (स्टक ब्रोकर एसोसिएसन) का पूर्वअध्यक्ष भरत रानाभाट मौद्रिक नीतिको अर्धवार्षिक समीक्षामा ठूलो अपेक्षा नभएकैले सेयर कारोबारमा ठूलो असर नपरेको बताउँछन्। ‘न्यून बिन्दुमा रहेको र कठिन परिवेशमा अहिलेको अवस्थामा आइपुगेकाले मौद्रिक समीक्षामा केही आएन भनेर बजार तल झर्ने अवस्था छैन,’ रानाभाटले भने, ‘समग्र परिवेशलाई हेर्दा बजार सकारात्मक रुपमै अघि बढ्ने देखिन्छ।’
विगतमा मौद्रिक नीति र त्यसको समीक्षाका कारण बजारमा ठूलो हलचल ल्याएको अवस्थामा चालू मध्यावधि समीक्षाले पनि केही कदम चाल्ला भन्ने अपेक्षा लगानीकर्तामा देखिनु अन्यथा होइन। चालू मौद्रिक नीतिको प्रथम समीक्षापछि नै १८०० वरिपरि घुमेको नेप्से २१०० तिर घुम्ने अवस्थामा पुगेको हो।
ब्याजदर घट्दो क्रममा रहेको, वित्तीय प्रणालीमा पर्याप्त तरलता रहेको, अन्य क्षेत्रमा लगानी आधार बनिनसकेको बेला बजारले नयाँ बाटो लिने अपेक्षा गर्न सकिन्छ। पटक–पटक नीतिलाई चलाउँदा राम्रो सन्देश नजाला भन्ने हिसाबले मौद्रिक समीक्षामा धेरै नचलाएको हुन सक्ने अनुमान रानाभाटको छ। ‘विगतमा ४/१२ को नीति ल्याउँदा जस्तो बजारमा अब असर पर्दैन’, रानाभाटले भने, ‘तर, ठूलो वृद्धिको उत्साह नआए पनि विस्तारै सकारात्मक गतिमा बजारले लय लिन्छ।’
मौद्रिक नीति अर्धवार्षिक समीक्षामा लगानीकर्ताले १२५ प्रतिशत रहेको सेयर धितोको जोखिम भार १०० प्रतिशतमा झरोस् र सेयर धितो रकमको सीमा खारेज होस् भन्ने चाहेका थिए। ‘जोखिम भारलाई शतप्रतिशतमा झारेको भए पनि केही बिग्रिने थिएन। पुँजी बजारका सम्बन्धमा राष्ट्र बैंकले केही गर्न नचाहेजस्तो देखिन्छ’, लगानीकर्ता छोटेलाल रौनियारले भने, ‘ऋणको ब्याज घटाउन पनि राष्ट्र बैंकले कदम चालेन। अहिले पनि ब्याजदर दोहोरो अंकमा छ। ब्याजदर एक अंकमा नझरेसम्म सेयर बजारमा उत्साह आउँदैन।’
२०७८ को मौद्रिक नीति र त्यसअघि नै सेयर बजारलाई एक प्रकारले कस्दाको असर अहिलेसम्म देखिएको सर्वसाधारण लगानकर्ताको बुझाइ छ। त्यसबेला कर्जामा ०.३ प्रतिशत बिन्दु जोखिम भार थप्ने, सेयर धितो राखेर एक वित्तीय संस्थाबाट ४ करोड र वित्तीय प्रणालीबाट १२ करोड मात्रै ऋण लिन पाइने, सेयर धितोको जोखिम भार १५० प्रतिशत राख्नुपर्ने, ब्याजर बढाउने गरी नीतिगत दर परिवर्तन गर्दाको असर सेयर बजारमा परेका कारण २०७८ भदौ २ मा ३२२६ अंकसम्म पुगेको सूचक त्यसयता निरन्तर घटेर १८०० मा खुम्चिएको थियो।
सूचीकृत कम्पनीको वित्तीय विवरण खस्कँदो छ। बैंक तथा वित्तीय संस्था अवस्था झन् बेहाल छ। ऋण उठ्न सकेको छैन। यस्तो स्थितिमा आगामी दिनमा आर्थिक मन्दीको असर कस्तो रुपमा पर्छ भन्ने आधारमा सेयर बजारको गति निर्धारण हुने विश्वास गर्न सकिन्छ।
नेपाल इन्भेस्टर्स फोरमका अध्यक्ष तुलसीराम ढकाल पनि पुँजीबजारप्रति मौद्रिक नीतिको अर्धवार्षिक समीक्षा सकारात्मक नभएकाले २१०० बिन्दुमा पुगेको नेप्से २००० तिर आउन थालेको बताउँछन्।
‘लगानीकर्ताले आस गरेको विषय पूरा नहुनु एउटा कुरा हो। तर, राष्ट्र बैंकको लगानीकर्तालाई हेर्ने दृष्टिकोण राम्रो भएन। तथापि तेस्रो त्रैमासिक समीक्षामा राम्रो नीति आउला भनेर आशावादी हुनुको विकल्प छैन,’ ढकालले भने, ‘सेयर बजारमा क्रियाशील ६१ लाख लगानीकर्ताको विषयमा राज्यले विचार पु¥याउनुपर्छ। महिनौंदेखि पुँजीबजारको नियामक नेपाल धितोपत्र बोर्डमा अध्यक्ष नियुक्त हुन सकेको छैन। यसबाट राज्य पुँजीबजारप्रति सकारात्मक छैन भन्ने देखाउँछ।’
बजारमा आर्थिक मन्दीको असर देखिन थालेको छ। सूचीकृत कम्पनीको वित्तीय विवरण खस्कँदो छ। बैंक तथा वित्तीय संस्था अवस्था झन् बेहाल छ। ऋण उठ्न सकेको छैन। यस्तो स्थितिमा आगामी दिनमा आर्थिक मन्दीको असर कस्तो रुपमा पर्छ भन्ने आधारमा सेयर बजारको गति निर्धारण हुने विश्वास गर्न सकिन्छ।
तर, बैंक तथा वित्तीय संस्थाको सेयर मूल्य अहिले नै न्यून बिन्दुमा रहेकाले घट्ने ठाउँ छैन। त्यसैले बैंकबाहेकको सेयर मूल्यमा खेलेर बजारलाई चलायमान बनाउने आधार आगामी दिनमा खोजिएको छ। त्यसैको संकेत हो, एकाएक नेपाल टेलिकम, वित्त कम्पनी, लघुवित्त, सीमित जलविद्युत् कम्पनीको मूल्यमा खेल्ने गरिएको छ। यस्तो बेला आमलगानीकर्ता भने सचेत रहनुपर्छ।
