काठमाडौं। बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले क्षेत्रगत कर्जा सीमा पार गरेर लगानी गरेको पाइएको छ। एकीकृत निर्देशन, २०८० अनुसार बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले आफूले प्रवाह गरेको कुल ऋणको २५ प्रतिशतसम्म मात्र घरजग्गामा लगानी गर्न पाउँछन्। तर, कतिपय बैंकहरूले घरजग्गामा ३० प्रतिशतसम्म लगानी गरेका छन्। यद्यपि बजार औसत भने आधा मात्रै छ।
चालू आर्थिक वर्षको पुससम्म बैंक तथा वित्तीय संस्था (लघुवित्तबाहेक)ले कुल ५० खर्ब ८३ अर्ब ८५ करोड रुपैयाँ ऋण लगानी गरेका छन्। यसमध्ये ६ खर्ब २५ अर्ब ८९ करोड रुपैयाँ बढी लगानी घरजग्गा क्षेत्रमा छ, जुन कुल ऋण लगानीको १२.३१ प्रतिशत हो।
एकीकृत निर्देशनअनुसार आवासीय घर कर्जा, व्यावसायिक भवन तथा आवासीय अपार्टमेन्ट निर्माण कर्जा, निर्माण सम्पन्न भई आय आर्जन गर्न थालेको व्यापारिक कम्प्लेक्स कर्जा तथा अन्य रियलस्टेट कर्जा (जग्गा–जमिन खरिद तथा प्लटिंग कर्जासमेत) गरी कुल कर्जाको २५ प्रतिशतभन्दा बढी ऋण लगानी गर्न पाइँदैन।
त्यति मात्र होइन, अन्य रियल स्टेट कर्जा पनि कुल कर्जाको १० प्रतिशतभित्र हुनुपर्छ। अन्य रियलस्टेट कर्जाभित्र व्यावसायीक भवन तथा आवासीय अपार्टमेन्ट निर्माण, जग्गा–जमिन खरिद तथा प्लटिंग गर्न लिइएको ऋण पर्दछ। अन्य रियलस्टेट कर्जा १० प्रतिशतसमेत २ करोड रुपैयाँसम्मको व्यक्तिगत आवासीय घर जग्गा कर्जा र सोभन्दा माथिको व्यावसायिक भवन तथा आवासीय अपार्टमेन्ट, प्लाटिङका लागि लिएको कर्जा आफ्नो संस्थाको कुल कर्जाको २५ प्रतिशतसम्म लगानी गर्न पाउने व्यवस्था छ।
राष्ट्र बैंकको निर्देशन
गत आर्थिक वर्षदेखि अर्थतन्त्रमा देखिएको आर्थिक मन्दीको असर वित्तीय क्षेत्रमा पनि परेको छ। व्यावसायिक क्षेत्रको कारोबार करिब ५० प्रतिशतले खस्किएको अनुमान गरिएका बेला बैंक तथा वित्तीय संस्था पनि प्रत्यक्ष प्रभावित भएका छन् र त्यसको असर ऋण लगानीमा पनि छ।
तर, घरजग्गामा भने विस्तारै लगानी बढ्दै जाँदा वित्तीय संस्थाहरूको लगानी हिस्सा परिवर्तन हुन थालेको हो। घरजग्गा क्षेत्र केही चलायमान भएका कारण वित्तीय संस्थाले ऋण लगानीको सजिलो बाटो अपनाउँदा नियामकीय सीमा बिर्सिएको घट्नाचक्रले देखाउँछ।
सीमाबाहिर एनआइसी एसिया बैंक
घरजग्गामा सीमा पार गरेर लगानी गर्ने बैंकमा एनआइसी एसिया अग्रस्थानमा छ। एनआइसी एसियाले घरजग्गा क्षेत्रमा कुल कर्जाको ३० प्रतिशतभन्दा बढी ऋण लगानी गरेको छ। एनआइसी एसियाले पुससम्म ३ खर्ब २ अर्ब ६५ करोड रुपैयाँ ऋण लगानी गरेकामा ९२ अर्ब २३ करोड रुपैयाँ घरजग्गा क्षेत्रमा छ, जुन कुल ऋणको ३०.४७ प्रतिशत हुन्छ।
त्यसैगरी एनआइसी एसियाले व्यावसायिक भवन तथा आवासीय अपार्टमेन्ट निर्माण, जग्गा–जमिन खरिद तथा प्लटिङका लागि प्रवाहित कर्जा पनि नियामकीय व्यवस्थाभन्दा बढी (१०.१४ प्रतिशत) ऋण लगानी गरेको छ। तर, अन्य बैंकहरूले नियामकीय व्यवस्था उल्लंघन गरेका छैनन्।
समग्रमा ८ वाणिज्य बैंकले घरजग्गा क्षेत्रमा कुल कर्जाको १० देखि १८.०५ प्रतिशतसम्म र ११ बैंकले १० प्रतिशतभन्दा कम लगानी गरेका छन्। त्यस्तै, विकास बैंकतर्फ ५ वटाले २० देखि २३.४७ प्रतिशतसम्म, १० वटाले १० देखि २० प्रतिशतसम्म र कामना सेवाले कुल कर्जा लगानीको ९.१२ प्रतिशत घरजग्गा क्षेत्रमा लगानी गरेको छ।
तर, वित्त कम्पनीतर्फ कुल कर्जाको ७९.४१ प्रतिशतसम्म घरजग्गा क्षेत्रमा लगानी भएको छ। ८ वित्तीय सस्थाले २० देखि ७९.४१ प्रतिशतसम्म, ८ वटाले १० देखि २० प्रतिशतसम्म र जानकी फाइनान्सले ४.९२ प्रतिशत घरजग्गा क्षेत्रमा कर्जा प्रवाह गरेको छ।
सीमा उल्लंघन गर्नेलाई तत्काल कारबाही
राष्ट्र बैंकका सूचना अधिकारी डा. भागवत आचार्य कतिपय बैंकको वित्तीय विवरण हेर्दा घरजग्गा क्षेत्रमा बढी कर्जा गएको देखिएकाले केन्द्रीय बैंकले सूक्ष्म निगरानी गरिरहेको बताउँछन्।
‘घरजग्गा क्षेत्रमा बैंकको लगानी बढेको विषयमा राष्ट्र बैंकले छानबिन सुरु गरेको छ। तोकिएको सीमाभन्दा बढी लगानी भएको बैंक कारबाहीको भागिदार हुन्छ,’ आचार्यले भने, ‘छोटो समयमा राम्रो प्रतिफलको प्रलोभनमा अनुत्पादक क्षेत्रमा ऋण लगानीलाई निरुत्साहित गर्न नीतिगत सुधार र नियामकीय व्यवस्था उल्लंघन गर्नेलाई तत्कालै कारबाही हुन्छ।’
आचार्यका अनुसार निक्षेपकर्ताको पैसालाई बैंकले घरजग्गा (अनुत्पादक) क्षेत्रमा मात्र ऋण दिएर अर्थतन्त्रलाई गलत बाटोमा लैजान गरिने प्रयासलाई रोकेर ट्रयाकमा ल्याउन केन्द्रीय बैंक सक्षम रहेको र त्यसका लागि आवश्यक प्रक्रिया सुरु गरिसकेको छ।
वाणिज्य बैंकहरूको तथ्यांक
बैंकहरूले घरजग्गामा सहजै ऋण दिने हुँदा घरजग्गा मूल्य अकासिँदै गएको र त्यसले अर्थतन्त्रमा नकारात्मक असर गर्ने भन्दै अनुत्पादक क्षेत्रमा अधिक लगानी हुँदा अर्थतन्त्रमा धराप पर्ने अर्थशास्त्रीहरूले दाबी गर्दै आएका छन्।
हालै गरिएको एक अध्ययनले अनौपचारिक अर्थतन्त्र विस्तारमा घरजग्गाले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। यस अवधिमा वाणिज्य बैंकहरूले कुल ४४ खर्ब ९५ अर्ब ८४ करोड रुपैयाँ कर्जा प्रवाह गर्दा घरजग्गा क्षेत्रमा ११.५० प्रतिशत अर्थात् ४४ अर्ब ९५ करोड रुपैयाँ ऋण दिएका छन्।
त्यस्तै, विकास बैंकहरूले पुससम्म ४ खर्ब ९३ अर्ब ७७ करोड रुपैयाँ कुल ऋण लगानी गरेकामा घरजग्गा क्षेत्रमा १७.५७ प्रतिशत अर्थात् ८६ अर्ब ७५ करोड रुपैयाँ छ। त्यसैगरी वित्त कम्पनीहरूले ९४ अर्ब २४ करोड रुपैयाँ कुल कर्जा प्रवाह गर्दा घरजग्गा क्षेत्रमा २३.३९ प्रतिशत अर्थात् २२ अर्ब ४ करोड रुपैयाँ छ।
-(1)-1743679784.jpeg)
