इलाम। इलाममा रोगका कारण अदुवा उत्पादनमा ह्रास आएको छ। सुरुमा अदुवाको गानो कुहिने र पछि बोट मर्न थालेपछि यहाँका अदुवा उत्पादक किसान मारमा परेका छन्। रोगले अदुवाका बोट मर्न थालेपछि जिल्लाका अधिकांश किसानले अदुवा खेती गर्न छाडेका छन्।
अदुवा इलामेलीको जीविकोपार्जनको गतिलो माध्यम हो। तर, रोगका कारण किसानले अदुवा खेती गर्न छोड्दै गएको माइजोगमाई गाउँपालिका–३ का किसान मिलन खड्काले बताए।
‘इलामका किसानको आम्दानीको स्रोत अदुवा हो, यसबाट हुने आम्दानीले घर खर्च चलाउँदै आएका छौं, तर पछिल्लो समय रोगका कारण समस्यामा छौं’, उनले भने, ‘अधिकांश किसानको रोजीरोटी धरापमा परेको छ।’ अदुवामा गानो कुहिने, गबारो, पात बेरुवालगायत रोग संक्रमण देखिएको किसान रघुनाथ अर्यालले बताए।
‘सुरुमा गानो कुहिने र पछि पहेँलिँदै क्रमशः बोट मर्ने गरेको छ’, उनले भने। अदुवाका लागि गानो कुहिने रोग सबैभन्दा हानिकारक मानिन्छ। गानो कुहिने रोगले अदुवाको फल नै सखाप पार्छ।
इलामका किसानको आम्दानीको स्रोत अदुवा हो, यसबाट हुने आम्दानीले घर खर्च चलाउँदै आएका छौं, तर पछिल्लो समय रोगका कारण समस्यामा छौं’, उनले भने, ‘अधिकांश किसानको रोजीरोटी धरापमा परेको छ।
अदुवा खेती गर्दै आएका किसान जगनाथ अधिकारी भन्छन्, ‘रोप्नुअघि नै बिउ गानोमा ढुसीको संक्रमण भइरहेको छ। उम्रिनेबित्तिकै टुसा मर्छ।’ अन्यत्रबाट बिउ ल्याएर खेती गरे रोगबाट मुक्ति पाउन सकिने अधिकारीको भनाइ छ।
मसला र औषधीजन्य प्रयोगका लागि भारतमा निर्यात भइरहेको अदुवा किसानले ठाउँ र बिउ फेरेर रोप्दा पनि उम्रने बित्तिक्कै मर्न थालेपछि वैकल्पिक रुपमा एभोकाडो, ड्रागनलगायत खेती गर्न थालेका छन्।
उत्पादन घटेपछि अदुवा व्यापारी वैकल्पिक उपाय खोज्न थालेको व्यापारी जीवन पोखरेल बताउँछन्। उनी अदुवाको कारोबार छोडेर तीन वर्षयता कुचो र अलैंची व्यापारमा लागेका छन्।
चार नगरपालिका र ६ गाउँपालिका भएको इलामका प्रायः सबै ठाउँमा अदुवा खेती गरिँदै आएको छ। रोगका कारण पछिल्लो समय यसप्रति किसानको आकर्षण घटेको छ।
स्थानीय, प्रदेश र संघीय सरकारले अदुवा किसानका समस्या पहिचान गरी समाधानको उपाय खोज्न आवश्यक छ। प्रोत्साहनस्वरुप आवश्यक अनुदान उपलब्ध गराउन पनि किसानले माग गरेका छन्।
खाद्यान्न बाली मासेर अदुवा खेती गरेका किसान रोगले सखाप पारेपछि चिन्तित भएका छन्। इलाममा अदुवाको उत्पादन, उत्पादकत्व र क्षेत्रफल घटेको कृषि ज्ञान केन्द्रका प्रमुख टोनी बर्देवाले बताए।
गत वर्ष ५० हजार नौ सय ५५ मेट्रिक टन अदुवा उत्पादन भएको इलाममा यस वर्ष ५० हजार ६ सय २० मेट्रिक टन मात्र उत्पादन भएको उनले जानकारी दिए। ‘उत्पादकत्व र रोपण क्षेत्रफल पनि घटेको छ’, प्रमुख बर्देवाले भने।
किसानले गत वर्ष तीन हजार दुई सय २५ हेक्टर क्षेत्रफलमा अदुवा लगाएकामा यस वर्ष तीन हजार दुई सय १० हेक्टरमा मात्र खेती गरेका उनले बताए।–रासस
