एजेन्सी। विश्वकै धनीमध्ये एक भारतका मुकेश अम्बानीको नेतृत्वमा रहेको रिलायन्स इन्डस्ट्रिज लिमिटेड (आरएलआई) ले सन् २०२३ मा व्यवसायमा विविधता ल्याउन धेरै प्रयास गर्यो।
आगामी दशकहरूका लागि व्यावसायिक नेतृत्व योजना राख्दै समूहले टेलिकम, खुद्रा व्यापार र फाइभजीलगायत धेरै क्षेत्रमा आफ्नो प्रभूत्व कायम गर्न खोजेको छ। आफ्नो उपस्थिति बलियो बनाउन मुकेशले तेलदेखि रसायन पावरहाउस अधिग्रहण गरेका छन्।
२०२३ मा मुकेशले रिलायन्सको उपस्थिति थप सुदृढ पार्ने प्रयास गरेका छन्। उपभोक्ताका लागि सबैभन्दा प्रमुख विकल्पमध्ये एक बन्यो रिलायन्स ग्रुप। हालै डिमर्ज गरिएको जिओ फाइनान्सियल सर्भिसेसको सूची पनि देखियो। जुन पछिल्लो दुई दशकमा अम्बानीको नेतृत्वमा रहेको रिलायन्स समूहको पहिलो सूची हो।
अहिले रिलायन्सको चासो उपभोक्ता, व्यापारी कर्जा, सम्पत्ति व्यवस्थापन, बिमा, भुक्तानी र डिजिटल ब्रोकिङमा फैलिएको छ। यसले भारतको सामूहिक लगानी कोष (म्युचुअल फन्ड) उद्योगमा प्रवेश गर्न ‘ब्ल्याक रक जेभी’ को घोषणा पनि गर्यो।
उत्तराधिकार योजना
गत अगस्ट अन्त्यमा कम्पनीको वार्षिक साधारणसभामा ६६ वर्षीय मुकेश अम्बानीले आगामी दशकका लागि नेतृत्व योजना प्रस्तुत गरेका थिए। अम्बानीले आफ्ना तीन छोराछोरीलाई कम्पनीको बोर्डमा गैरकार्यकारी निर्देशक बनाए। आरआइएलका अध्यक्षले आगामी पाँच वर्षभित्र कम्पनीको विविधिकरणलाई डिजिटल, उपभोक्ता र हरित ऊर्जामा आधारित बनाउन आफूहरू तयार हुने बताएका थिए।
इशा अम्बानी हाल रिलायन्सको खुद्रा व्यवसाय प्रमुख छिन्। आकासलाई गत वर्ष रिलायन्स जिओ इन्फोकमको अध्यक्ष बनाइएको थियो। अन्ततः अम्बानी रिलायन्सको नवीकरणीय उर्जा संक्रमणसँग नजिकको सम्बन्ध रहेको भनिन्छ।
उनी मार्च २०२० देखि जिओ प्लेटफर्म, मे २०२१ देखि रिलायन्स रिटेल भेन्चर्स र जुन २०२१ देखि रिलायन्स न्यु इनर्जी लिमिटेड र रिलायन्स न्यु सोलार इनर्जी लिमिटेडको बोर्ड निर्देशक छन्।
यो सन् २००२ को विपरीत हो जहाँ रिलायन्सका संस्थापक धीरुभाइ अम्बानीको निधन भयो। यसपछि अनिल र मुकेश अम्बानी सम्पत्ति विवाद उठाएर सार्वजनिक भिडन्तमा उत्रिएका थिए। विवादलाई उनकी आमा कोकिलाले सुल्झाएकी थिइन्।
विकासको नयाँ कदम : प्रसारण महत्वाकांक्षा
रिलायन्स र वाल्ट डिज्नीले एक गैरबाध्यकारी टर्मसिटमा हस्ताक्षर गरे। जसले भारतको सबैभन्दा ठूलो मिडिया र मनोरञ्जन व्यवसाय सिर्जना गर्ने छ। यद्यपि, कम्पनीले आफ्नो प्रशारण खेललाई स्टेप गर्न वर्षैभरि गतिशील बनाइरहेको छ।
भायकम १८ मिडियाले भर्खरै सुरु गरिएको महिला इन्डियन प्रिमियर लिग क्रिकेट प्रतियोगिताको टेलिभिजन र डिजिटल प्रसारण अधिकार जित्दा रिलायन्सको प्रसारण व्यवसायको महत्वाकांक्षाले २०२३ को सुरुवातमा बल पायो।
पारामाउन्ट ग्लोबल र रिलायन्स इन्डस्ट्रिजबीचको संयुक्त उद्यमले ९ अर्ब ५१ करोड भारुमा ६ वर्षका लागि अधिकार प्राप्त गर्यो।
रिलायन्सले डिज्नी र सोनीजस्ता प्रतिस्पर्धीलाई पछि पार्दै गत वर्ष पुरुषको आइपिएल स्ट्रिमिङ अधिकार २३ खर्ब ८० अर्ब भारु (२.७ अर्ब डलर) मा जित्यो।
आफ्नो टेलिकम प्लेबुक पछ्याउँदै, अम्बानीले विज्ञापन सम्भाव्यतामा ट्याप गर्न आइपिएल खेलहरू निःशुल्क स्ट्रिम गरिने घोषणा गरे। जिओ सिनेमाले प्रतियोगिताको फाइनल खेलका लागि ३ करोड २० लाख दर्शकका साथ टुर्नामेन्टमा रेकर्ड संख्यामा दर्शक होस्ट गर्न सफल भयो।
भायकम १८ मिडिया, सक्सेनस, हाउस अफ ड्रागन, द लास्ट अफ अस, एचबिओ र म्याक्स ओरिजिनल सामग्रीजस्ता शोहरूसहित भारतमा आफ्नो विशेष सामग्री स्ट्रिम गर्न वार्नर ब्रदर्स डिस्कभरीसँग बहुवर्षीय सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेको छ। यो सम्झौताले गर्दा जिओ सिनेमाले १ सयभन्दा बढी चलचित्र र टिभी शृंखला स्ट्रिम गर्न अनुमति दिन्छ।
नवीकरणीय ऊर्जा सुदृढ गर्दै
अम्बानीले कम्पनीको हरित ऊर्जामा परिवर्तन गर्ने उत्तराधिकार योजना साथमा ध्यान केन्द्रित गर्नेछन्। जसले आफ्ना छोराछोरीलाई अन्य क्षेत्रमा नेतृत्व गरेको देख्ने छ।
सन् २०२२ मा अम्बानीले आगामी १५ वर्षमा स्वच्छ ऊर्जा परियोजनामा ७५ अर्ब डलर लगानी गर्ने कम्पनीको योजनाबारे सेयरधारकहरूलाई जानकारी गराएका थिए।
समाचार एजेन्सी ब्लुमबर्गका अनुसार अम्बानीले रिलायन्सको नवीकरणीय उर्जा अन्य पक्षमध्ये रणनीति र अधिग्रहण लक्ष्य निरीक्षण गर्नेछन्। रिलायन्सले आउँदो सन् २०३५ सम्म कार्बन नेट शून्य समूह बन्ने लक्ष्य राखेको छ। यसरी हरित ऊर्जा क्षेत्रमा लगानी गरेको छ।
कम्पनीको वार्षिक साधारणसभामा मुकेशले रिलायन्सले नवीकरणीय प्रविधिमा विश्वका नेताहरूसँग लागत कम गर्ने कुशल टर्बाइनहरू प्रस्ताव गर्न साझेदारी गर्ने बताए। टर्बाइनका ब्लेडका लागि कच्चापदार्थको लागत घटाउन यसले हाल गुजरातमा कार्बन फाइबर प्लान्ट निर्माण गरिरहेको छ।
खुद्रा व्यवसायमा धक्का दिँदै
रिलायन्स रिटेलले यो वर्ष १ अर्ब भारु कारोबार गर्यो। जबकि, यसको दर्ता ग्राहक संख्या लगभग २५ करोड पुगेको कम्पनीले आफ्नो वार्षिक प्रतिवेदनमा उल्लेख गरेको छ। यसले थप ३ हजार ३ सय नयाँ स्टोर थप्ने भएको छ। जसमा हाल १८ हजार ४० स्टोर छन्। कम्पनीले ब्याक एन्ड वेयरहाउजिङमा पनि लगानी गरेको छ। जसले आफ्नो खुद्रा व्यापार सञ्चालनलाई वृृद्धि गरेको छ।
गत अगस्टमा रिलायन्समा कतारको सार्वभौम सम्पत्ति कोषले लगभग ८३ अर्ब भारु लगानी गरेको छ। यसबाहेक रिलायन्सले अबुधाबी लगानी प्राधिकरण (एडिआइए) अक्टोबरमा आरआरभिएलमा ४ अर्ब ९७ करोडमा थप ०.६ प्रतिशत सेयर लिन सहमत भयो। केकेआरले पनि आरआरभिएलमा २५ करोड लगानी गरेको छ।
दूरसञ्चारमा प्रभूत्व
रिलायन्सले भारतीय टेलिकम स्पेसमा आफ्नो नेतृत्वको स्थितिलाई निरन्तररूपमा प्रमाणित गर्दै आएको छ। राष्ट्रभरि आफ्नो उपभोक्ताको पहुँच बढाउन अम्बानीले जुलाईमा इन्टरनेट सक्षम फोन जिओ भारतलाई ९ सय ९९ भारुमा बेच्ने घोषणा पनि गर्यो।
यो फोनले प्रतिमहिना १ सय २३ रुपैयाँमा असीमित भ्वाइस कल र १५ जिबी डाटा प्रदान गर्ने छ। फोनले प्रयोगकर्ताहरूलाई जिओ सिनेमाबाट भिडियोहरू स्ट्रिम गर्न र युपिआईमार्फत भुक्तानीहरू गर्न सक्षम बनाउँछ।
जिओले लगभग आठ सहरहरूमा एयर फाइबरमा आधारित फिक्स्ड वायरलेस पहुँच सेवा पनि सुरु गर्यो। पछिल्लो तथ्यांकले देखाउँछ कि रिलायन्स जियोले सेप्टेम्बरमा ३४ लाख ७० हजार ग्राहक थपेको छ।
यस्तै प्रतिद्वन्द्वी भारती एयरटेलले १३ लाख २० हजार लाखमात्र थपेको छ। रिलायन्स जिओसँग हाल ६ करोड २० लाखभन्दा बढी प्रयोगकर्ता छन्। अक्टोबर २०२२ अन्त्यमा यसको सुरुवात भएदेखि नै यसको नेटवर्क विस्तार गरिरहेको छ।
रिलायन्सले नोकिया ओयजबाट फाइभजीको गति बढाउन करिब १ अर्ब ६० करोड डलर जुटाउन वार्ता गरिरहेको बताइएको छ।
-1732445197.jpg)
