काठमाडौं। नेपाली चलचित्र बजार स्वदेशसँगै विदेशमा पनि बढिरहेको छ। नेपालसँगै नेपाली बसोबास गरिरहेका अन्य देशमा समेत विस्तार भइरहेको बजारलाई उद्योगकारूपमा अघि बढाउने अपेक्षा गरिएको छ।
विशेषतः डिजिटल प्रविधिमा चलचित्र निर्माण तथा प्रदर्शन हुन थालेपछि बजार विस्तार हुने क्रम बढेको हो। सुरुआती समयमा सेल्युलोइड प्रविधिमा चलचित्र उपत्यकाबाहिर वा भित्रमात्र प्रदर्शन गरिन्थ्यो। प्रिन्ट तयार गर्न खर्च हुने भएकाले एकसाथ नेपालभरि प्रदर्शन सम्भव थिएन।
अहिले भने समय बदलिएको छ। नेपाल मात्र नभई विश्वभरि एकसाथ चलचित्र प्रदर्शन हुन थालेको छ। विदेशमा प्रदर्शन अनुमतिका लागि समयमा नै जाँचपास हुने हो भने विश्वभरि जहाँबाट पनि एकसाथ नेपाली चलचित्र प्रदर्शन गर्न सकिन्छ।
नेपालमा ‘डिजिटल यात्रा’ को सुरुआत भुषण दाहालले निर्देशन गरेको ‘कागबेनी’ बाट भएको हो। डिजिटल प्रविधि भित्रिएको र निर्माण सहज, व्यवस्थित तथा व्यावसायिक भएको निर्देशक निर्माताको भनाइ छ। डिजिटल प्रविधिले एउटै समयमा देशभरि चलचित्र प्रदर्शन गर्न सक्ने गरी नयाँ युगमा प्रवेश गर्यो। डिजिटल प्रविधिको सुरुआतसँगै प्रिन्टको डब्बा लिएर चलचित्र भवन धाउनुपर्ने बाध्यता हट्यो। यसले एउटै समयमा नेपालभरि चलचित्र प्रदर्शन गर्न सहज बनायो।
पछिल्लो समय नेपालमै डिजिटल सिनेमा इनिसेटिभ (डिसिआई) ढाँचामा चलचित्र इन्कोडिङ गरेर विश्वभर प्रदर्शन गर्न सकिन्छ। यही कारण पनि नेपालसँगै विश्वभरि एकै मितिमा चलचित्र प्रदर्शन हुने गरेको छ।
पछिल्लो समय नेपाली चलचित्रले लगानी उठाउने मात्र नभई विदेशी बजारबाट मुनाफा प्राप्त गर्न थालेको छ। नेपालमा राम्रो भनिएका र प्रतिष्ठित समूहले निर्माण गरेका चलचित्रलाई विदेशमा रहेका दर्शकले पनि हेर्न थालेपछि नेपाली चलचित्रको बजार विस्तार भइरहेको छ।
मौलिक कथा र कलात्मक प्रस्तुति रहेको नेपाली चलचित्रका लागि अष्ट्रेलिया, अमेरिका, जापान, बेलायतलगायत देशमा बजार विस्तार भइरहेको छ। कुनै समय रेस्टुरेन्ट वा सामुदायिक भवनमा प्रदर्शन हुने ती चलचित्र अहिले हलमै दर्शकले हेर्न पाउँछन्।
मध्यपूर्वको निप फिल्म्स, अस्ट्रेलियाको जानवी इन्टरटेनमेन्ट र अमेरिकाको नेपाल एलेभन इन्टरटेनमेन्ट मिलेर स्थापना गरिएको सेभेन सिज कम्पनीले नेपालसँगै विश्वभरि एकसाथ चलचित्र प्रदर्शन गर्ने प्रदर्शक विनोद पौडेलले जानकारी दिन्छन्।
उनी भन्छन्, ‘हामीले विभिन्न देशमा छरिएर चलचित्रको प्रदर्शन अधिकार खरिद गर्ने गरेका थियौं। अब एउटै भएर जाँदा निर्माण पक्षसँगै हामीलाई पनि सहज हुन्छ।’
नियमितरूपमा नेपाल झैँ अमेरिकामा पनि चलचित्र भवनमै चलचित्र प्रदर्शन हुँदा दर्शकलाई लाभ हुने स्थानीय प्रदर्शक प्रतीक सुवेदी बताउँछन्। ‘बुक गरेर प्रदर्शन गर्दा पर्ने शुल्क झन्डै सामान्यको तुलनामा दोब्बर हुन्छ। यसको सम्पूर्ण व्यवस्थापन प्रदर्शक स्वयमले गर्नुपर्छ। बक्स अफिसमा प्रदर्शन गर्दा हामीलाई त्यो झन्झट हुँदैन,’ उनी भन्छन्।
आफ्नो समूहले चलचित्र निर्माणमा समेत सघाउने प्रदर्शक रमेश ढकालको भनाइ छ। मध्यपूर्वका सहरमा चलचित्र प्रदर्शन गरिरहेका उनी चलचित्रको नयाँ बजार खोज्न आफ्नो समूह प्रयासरत रहेको बताउँछन्।
प्रदर्शक ढकाल भन्छन्, ‘इराकमा समेत नेपाली चलचित्र प्रदर्शन सुरु भएको छ। अन्य देशमा समेत हामीले बजार बनाउन खोजिरहेका छौं। यसले व्यावसायिकरूपमा हामीलाई लाभ दिएको देखिएता पनि नेपाली चलचित्रलाई पनि टेवा पुगेको छ।’
एकै कम्पनीले चलचित्रको प्रदर्शन अधिकार खरिद गर्दा निर्माण पक्षलाई सहज हुने निर्माता तथा अभिनेता खगेन्द्र लामिछाने बताउँछन्। ‘यसरी एकै पटक सम्झौता गरेर चलचित्रको प्रदर्शन अधिकार बिक्री गर्दा निर्माण पक्षले धेरै झन्झटबाट मुक्ति पाउँछन्। साथै नयाँ बजार खोज्ने र चलचित्र भवनमै प्रदर्शन गरेर बजार विस्तारमा टेवा पुर्याउनेलाई हामीले पनि प्रोत्साहित गर्नु जरुरी छ,’ उनी भन्छन्।
अभिनेता लामिछानेको लेखन तथा निर्माण रहेको चलचित्र ‘पशुपति प्रसाद २ : भष्मे डन’ नेपालबाहेक प्रदर्शन अधिकार खरिद गरेको सेभेन सिजले १ हजार ५ सयभन्दा बढी प्रदर्शन गर्ने तयारी गरिरहेको छ।
