टीकापुर। कैलालीको जानकी गाउँपालिका हरेक वर्ष बाढीको जोखिममा पर्दछ। बाढीको जोखिमबाट जोगिन जानकी-४ गिधरपुरका स्थानीयवासीले आपतकालीन राहत कोष स्थापना गरेका छन्। गिधरपुरका स्थानीयवासीले समूह बनाएर स्वस्फुर्तरूपमा कोष स्थापना गरेका हुन्।
गिरधरपुर गाउँ हरेक वर्ष पथरैया नदीमा पानीको बहाव बढी हुँदा डुबानको चपेटामा पर्ने गर्दछ। त्यहाँ बर्खा सिजनमा धेरै पटक गाउँसम्म पथरैया नदीले डुबान गर्दछ।
बस्ती डुबान हँदा धेरैको घरमा रहेका अन्नपातलगायत बालीनालीमा आंशिकदेखि पूर्णरूपमा क्षति पुग्ने गरेकाले कोष आवश्यक रहेको उनीहरू बताउँछन्। यस्तो विपत् आइलाग्दा स्थानीयवासीलाई जीविका सञ्चालनमा समस्यासँगै चुनौती हुने भएकाले राहत कोष स्थापना गरिएको स्थानीय करुणा चौधरीले बताइन्।
‘बाढीलगायत अन्य विपत्का बेला सहजरूपमा समस्यामा परेकालाई केही राहत दिन सहज हुनेछ,’ उनी भन्छिन्, ‘त्यसैले गाउँमै आपत्कालीन कोष बनाएका हौँ। केही रकम जम्मा गरेका छौँ, त्यसमा नियमित रकम जम्मा गर्छौं। करिब एक लाख रुपैयाँ कोषमा जम्मा भएको छ।’
गिरधरपुर गाउँमा करिब ३३ परिवार बस्छन्। सबै परिवारको सहभागिता हुने गरी आपत्कालीन कोष बनाइएको हो। मासिकरूपमा आफूसँग भएको केही रकम जम्मा गर्ने गरी स्थानीयवासीले प्रतिसदस्य मासिक २० का दरले कोषमा जम्मा गर्न थालेका छन्। कोषमा केही स्थानीयवासीको केही सहयोगी निकायको रकम राखिएको छ। स्थानीयवासीले यसरी कोषमा रकम जम्मा गर्न थालेको एक वर्ष पुग्दैछ।
२० संकलन थालेका स्थानीयवासीले विपतमा परेको परिवारलाई ऋण सापटी दिनेछन्। यो कोष विपतलाई दृष्टिगत गर्दै परिचालन गरिने बताइएको छ। ‘विपतको बेला स्थानीय तहदेखि अन्य निकाय र सरोकारवालाको सहयोग पनि पाइन्छ,’ स्थानीय कविता डगौराले भनिन्, ‘आफ्नै कोष भएमा तुरुन्त सहयोग मिल्छ र पीडितलाई राहत हुन्छ।’
स्थानीय कोष भएमा तत्काल आवश्यक सामान व्यवस्थापनमा सहज हुने उनीहरू बताउँछन्। ‘हामीले कोषलाई पारदर्शी बनाउन बैंकिङ कारोबार गर्ने सोचेका थियौँ, तर विपद् रातदिन जुनसुकै समयमा पर्नसक्छ भनी हामी नगद सहायता गर्छौं,’ उनले भने, ‘विपद्मा परेका परिवारलाई हातैमा नगद दिन्छौँ।’
विपतको बेला राहतका लागि जानकी गाउँपालिकाले आपत्कालीन व्यवस्थापन कोषमार्फत राहत सहयोग गर्ने गरेको छ। गाउँपालिकामा विपत् तथा प्रकोपका बेला तत्काल उद्धार राहत तथा व्यवस्थापनका लागि भनेर गाउँपालिकाले चालु आर्थिक वर्षमा ३९ लाख आपत्कालीन व्यवस्थापन कोषमा जम्मा गरेको विपत फोकल पर्सन नेत्रप्रसाद जैसीले बताए।
‘कोषलाई आवश्यकताअनुसार गाउँपालिकाले परिचालन गर्ने गरेको छ,’ उनले भने, ‘विपद्का समयमा समस्यामा परेकालाई तत्काल उद्धार, राहत मिलोस् भन्ने पालिकाको उद्देश्य छ। हामीले विपद् जोखिम न्यूनीकरणका सवालमा चौबिसै घन्टा सेवा दिइरहेका छौँ।’
