काठमाडौं। सेफ सन्दीप खत्री (पाकशास्त्री) ले शून्य फोहोरसाथ ‘फार्म–टु–फोर्क’ बारे वकालत गर्दै आएका छन्। उनले गत तीन वर्षमा कच्चा प्रोटिन सस्तोमा उत्पादन गर्न सफल भएका छन्।
यसमा सफल भए पनि समस्या अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा प्रशंसित प्रमाणीकरण ‘युएसडिए’ र ‘एफडिए’ अनुसार बोसो र अन्य सामग्रीबाट प्रोटिन अलग गर्नमा भएकाले यसमा सफल हुन उनलाई लामो समय लाग्यो। सन्दीप कम गँड्यौला भएको ‘ह्वी–फिड’ पोर्कको उत्कृष्ट उत्पादक बन्ने अवधारणामा काम गरिरहेका छन्। उनको अवधारणा ‘पाकशाला’ एक साधारण कारणका लागि लिइएको पहल हो, जुन शून्य अपशिष्ट अवधारणा हो।
‘पुनर्जागरणमा जौ, कोदो र अनाजजस्ता अन्न गाईवस्तुका लागि उब्जाइन्थ्यो तर पछि विश्वयुद्ध र अनिकालका बेला भान्छाका कारण परिवर्तन भयो,’ उनी भन्छन्, ‘सौभाग्यवश र दुर्भाग्यवश हामीले कहिल्यै भीषण युद्ध वा अनिकालको सामना गर्नुपर्दैन र हामी यति प्रचुरमात्रामा थियौं कि हामीले यसलाई ग्यास्ट्रोनोमिकल कारका रूपमा हेर्दैनौं।’
उनका अनुसार किसानले उपभोक्ताको बानी, सामग्रीको ग्रेडिङलगायत कारण धेरै पैसा गुमाइरहेका छन्। त्यसैले शून्य फोहोरको अवधारणा किन कार्यान्वयन नगर्ने भन्ने सोचेर उनले काम गर्न थाले। त्यसपछि उनले शून्य फोहोरबारे राम्रोसँग अध्ययन गरे र एक कम्पनी सुरु गरे। त्यो ‘लकडाउन’ को समयमा थियो।
त्यसपछि उनलाई एउटा विचार फर्यो। फिटनेस प्रयोगकर्ताले प्रयोग गर्ने स्वस्थ पृथक मठ्ठा विदेशबाट ल्याइएको र महँगो भएको उनलाई थाहा थियो। उनलाई कच्चा प्रोटिन सस्तोमा उत्पादन गर्न र सफल हुन तीन वर्ष लाग्यो। उनलाई आवश्यक मेसिन किन्न् महँगो थियो र जटिल विज्ञान चाहिन्थ्यो। त्यसबेला उनीसँग विदेशबाट आइसोलेटेड मेसिन किन्नेबाहेक अरू कुनै विकल्प थिएन र परिवारलाई त्यस्तो लगानीका लागि मनाउन नसकेपछि उनले यसका लागि मञ्चमा जाने निर्णय गरे।
उनी १७ वर्षदेखि एक सामाजिक उद्यमीका रूपमा काम गर्दै प्रदेश १ मा कृषि मन्त्रालय र सुदूरपश्चिममा प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजनामा तालिम लिएर फर्केका छन्। यस परियोजनामा उनले कल्पना गर्न सक्ने वा निःशुल्कका लागि जताततै पर्याप्त सामग्री रहेको उल्लेख गर्दै आएका छन्। ‘म विश्वास गर्छु कि म लगानीकर्ताहरू पाउँछु किनकि हाम्रा लगानीकर्ताले छोटो अवधिका लागि हेर्छन्। यो मेरो प्रयास हो,’ उनले भने।
