काठमाडौं। स्थानीय तहमा सडक पूर्वाधार मात्र विकास हो भन्ने मान्यतालाई परिवर्तन गर्दै समावेशीरूपमा सबै क्षेत्रमा कामको सुरुवात हुन थालेको छ।
कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिकाले विसं २०७४ देखि २०७९ सम्म पूर्वाधारमा ११ अर्ब रुपैयाँ खर्च गर्यो। यस अवधिमा सामाजिक क्षेत्रमा एक अर्ब रुपैयाँ पनि खर्च नभएको नगरप्रमुख उपेन्द्र कार्कीले जानकारी दिए। ‘समावेशी सहरबस्तीको आवश्यकताः सबैको साझा प्रतिबद्धता’ भन्ने नाराका साथ सोमबार आयोजित विश्व बसोबास दिवसको एक दिने कार्यशाला गोष्ठीमा नगरप्रमुख कार्कीले पूर्वाधार मात्र विकास हो भन्ने मान्यतालाई आफूले परिवर्तन गर्न नीति बनाएको सुनाए।
'स्थानीय सरकारबाट बजेट विनियोजनको प्राथमिकतालाई परिवर्तन गर्दै चालू आर्थिक वर्षमा पाँच करोड रूपैयाँ स्वास्थ्य क्षेत्रलाई र महिला उद्यमशीलता प्रवर्द्धनलाई एक करोड रूपैयाँ बजेट विनियोजन गरेको छु, पूर्वाधार मात्र विकास हो भन्ने मान्यतालाई परिवर्तन गर्न लागिपरेका छौं,' उनले भने।
नीलकण्ठ नगरपालिकाका नगरप्रमुख भीमप्रसाद ढुङ्गाना विसं २०४९ सम्म एक गाविसमा १८ हजार मात्र बजेट विनियोजन हुने गरेको सुनाउँदै अहिलेको स्थानीय सरकारमा कम्तीमा पनि ५० करोड रूपैयाँ भन्दा कम बजेट जाने स्थानीय तह नभएको बताउँछन्। यही बजेटबाट स्थानीय सरकारले पालिकाको समावेशी विकास गर्नुपर्ने उनकाे भनाइ छ।
कुनै क्षेत्रलाई बढी र कुनैलाई कम बजेट विनियोजन गर्नुभन्दा पनि सबै क्षेत्रलाई समानुपातिकरूपमा अघि बढाउन प्रेरित गरिएको नगरपालिका संघको महासचिवसमेत रहेका ढुंगानाले बताए। उनले भने, 'अधिकारको विकेन्द्रीकरण भए पनि अझै आर्थिक विकेन्द्रीकरण भएको छैन, अहिले पनि कुल बजेटको ११ प्रतिशत मात्र स्थानीय तहमा जान्छ, विषयगत अध्ययन गरेका कर्मचारी र लामो अनुभव भएका जनप्रतिनिधि मिले समावेशी विकासमा योगदान गर्न सकिन्छ।'
हेटौँडा उपमहानगरपालिकाका प्रमुख मीनाकुमारी लामा नगर क्षेत्रका सडकमा बालबालिका र असहाय व्यक्ति नरहने गरी पूर्वाधार बाहेकलाई पनि प्राथमिकतामा राखेर काम भएको बताउँछन्। सबै क्षेत्रमा समावेशीरूपमा स्थानीय सरकारबाट काम गर्न जनशक्ति र स्रोतको अभाव हुने भएकाले थप आर्थिक अधिकार स्थानीय तहलाई दिनुपर्ने बताए। बजेट अभावमा अझै अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई आश्रयस्थल, अपाङ्गतामैत्री संरचना निर्माणमा ठोस काम गर्न बाँकी रहेको नगरप्रमुख लामाले बताए।
धुलिखेल नगरपालिकाका उपप्रमुख नीराजन जङ्गम जलाधार संरक्षण गर्दै एक घर एक धारा नीति कार्यान्वयनमा नगरपालिका लागिपरेको बताउँछन्। नगरपालिकाले एकीकृत सहरी विकास योजनासमेत निर्माण गरेर समावेशीरूपमा सहरी विकासको काम गरिरहेको उनले सुनाए ।
अक्टोबर महिनाको पहिलो सोमबार संयुक्त राष्ट्रसंघीय मानव बसोवास कार्यक्रम (युएन ह्याविट्याट) को आह्वानमा विश्व बसोवास दिवस मनाउने गरिएको छ। सबैका लागि उपयुक्त आवास सुनिश्चित गर्दै दिगो सहरी विकास प्रवर्द्धन गर्ने मूल उद्देश्यले विश्वव्यापीरूपमा यो दिवस मनाउन थालिएको हो । राष्ट्रसंघले सन् १९८६ देखि अक्टोबर महिनाको पहिलो सोमबार यो दिवस मनाउन थालेको थियो ।
नेपालमा पनि सन् २००१ देखि यो दिवस मनाइन्छ। अक्टोबर महिनाको पहिलो सोमबार दसैंको महाअष्टमी परेकाले तेस्रो सोमबार नेपालमा विश्व बसोवास दिवस मनाइएको हो। दिगो विकास लक्ष्यको लक्ष्य १.१ ले समावेशी तथा दिगो सहरीकरण गर्ने लक्ष्य लिएको छ। यो लक्ष्य पूरा गर्न सहयोग गर्ने उद्देश्यले नै दिवसको यस वर्षको नारा तय गरिएको जनाइएको छ।
