हनोई, एजेन्सी । पन्ध्र एसिया प्रशान्त अर्थतन्त्रले विश्वको सबैभन्दा ठूलो स्वतन्त्र व्यापार समूह गठन गर्यो, चीन समर्थित सम्झौता जसले संयुक्त राज्य अमेरिकालाई समावेश गर्दैन । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको नेतृत्वमा प्रतिस्पर्धी एसिया प्रशान्त यो समूहबाट बाहिरिएको थियो ।
हनोईमा क्षेत्रीय सम्मेलनमा क्षेत्रीय बृहत् आर्थिक साझेदारी (आरसीईपी)को हस्ताक्षर, अमेरिकाका पूर्वराष्ट्रपति बाराक ओबामाले धकेलेको समूह जसलाई थप झट्का लागेको छ ।
एसियामा वासिङटनको संलग्नतामाथि प्रश्नहरूको बीचमा, आरसीईपीले दक्षिणपूर्वी एसिया, जापान र कोरियासँग आर्थिक साझेदारका रूपमा चीनको स्थिति अझ मजबुत बनाउन सक्छ, । विश्वको दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्रलाई यस क्षेत्रको व्यापार नियम बनाउन राम्रो स्थितिमा राखेको छ ।
संयुक्त राज्य अमेरिका दुवै आरसीईपी र ओबामा नेतृत्वको ट्रान्स प्यासिफिक पार्टनरसिप (टीपीपी) का उत्तराधिकारीबाट अनुपस्थित रहेको छ । तर, विश्वको सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र दुईवटा व्यापार समूहबाट बाहिरिएको छ ।
यसको विपरीत, आरसीईपीले बेइजिङलाई विदेशी बजार र प्रविधिमाथिको आफ्नो निर्भरता कम गर्न मद्दत गर्न सक्छ । वासिंङटनको बढ्दो दरारले गति बढाएको बृहत्तर चीनका आईएनजी प्रमुख अर्थशास्त्री आईरिस पाबलनले बताए ।
आरसीईपीले १० सदस्यीय एसोसिएसनको दक्षिणपूर्व एसियाई राष्ट्रहरू (आसियान), चीन, जापान, दक्षिण कोरिया, अष्ट्रेलिया र न्युजिल्यान्डलाई समूह बनायो । यसले आउने वर्षहरूमा धेरै क्षेत्रहरूमा क्रमिक रूपमा कम सीमा शुल्कहरू राखेको छ ।
दक्षिण एसियाली नेताहरूले दक्षिण चीन सागरमा भएको तनावलाई सम्बोधन गर्ने र यूएस–चीन प्रतिस्पर्धा बढिरहेको क्षेत्रमा महामारीको पछि आर्थिक सुधारको योजनाहरूको सामना गर्ने रूपमा अनलाइन एसियन शिखर सम्मेलनको बखत सम्झौतामा हस्ताक्षर भएको थियो ।
कोरोना भाइरस महामारीको कारणले पारित भएको एउटा असामान्य समारोहमा आरसीईपी देशका नेताहरूले आफ्ना व्यापारिक मन्त्रीहरूको पछि लागे जसले एक–एक गरेर सम्झौताको प्रतिहरूमा हस्ताक्षर गरे जुन उनीहरूले क्यामेरामा विजयी रूपमा देखाए ।
‘आरसीईपी चाँडै नै हस्ताक्षरकर्ता देशहरूले अनुमोदन गर्नेछ र त्यो प्रभावकारी हुनेछ । कोभिडपश्चात् महामारीको पछि लाग्ने आर्थिक सुधारमा योगदान पुर्याउनेछ,’ भियतनामका प्रधानमन्त्री नुग्वेन जुआन फुकले भने, जो आसियानका अध्यक्ष थिए ।
आरसीईपी विश्वव्यापी अर्थतन्त्रको ३० प्रतिशत, विश्वव्यापी जनसंख्याको ३० प्रतिशत र २.२ अर्ब उपभोक्ताहरू पुग्ने भियतनामले जनाएको छ ।
‘ऐतिहासिक सफलता’
चीनको वित्त मन्त्रालयले भनेको छ नयाँ ब्लकको प्रतिबद्धताहरूमा समूहभित्र केही सीमाशुल्क हटाउनु समावेश छ, केही तुरुन्त र अरू १० वर्षभन्दा बढीमा । कुन उत्पादनहरू र कुन देशहरूले तत्काल सीमाशुल्कमा कटौती देख्छन् भन्नेबारे कुनै विवरण थिएन ।
‘पहिलोपटक चीन र जापानले ऐतिहासिक सफलता हासिल गर्दै द्विपक्षीय शुल्क घटाउने व्यवस्थामा पुगेको छ,’ मन्त्रालयले थप जानकारी नदिई एक विज्ञप्तिमा भन्यो ।
यो सम्झौताले पहिलोपटक प्रतिस्पर्धी पूर्वी एसियाली शक्ति चीन, जापान र दक्षिण कोरिया एकल स्वतन्त्र व्यापार सम्झौता भएको संकेत गर्छ ।
आरसीईपीभन्दा बाहिर र टीपीपीलाई प्रलोभनमा पार्ने प्रशासनमा रहे पनि जो बिडेन राष्ट्रपति (जो ओबामाका उप–राष्ट्रपति थिए) तुरुन्तै टीपीपीमा फेरि सामेल हुने सम्भावना छैन, विश्लेषकहरूले भनेका छन् कि उनको सरकारले कोभिड–१९ प्रकोपलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्ने हुन्छ ।
‘मलाई पक्का विश्वास भने छैन कि त्यहाँ ट्रेडमा सामान्यतया धेरै ध्यान केन्द्रित हुनेछ, टीपीपी उत्तराधिकारी समूहमा, पहिलो वर्ष वा यसैले कि त्यहाँ कोभिड राहतमा केन्द्रित हुनेछ ।’ चाल्र्स फ्रिम्यान, वरिष्ठ उपाध्यक्ष यूएस च्याम्बर अफ कमर्समा एसियाका लागि राष्ट्रपतिले भने ।
भियतनामको उद्योग र व्यापार मन्त्रालयको बहुपक्षीय व्यापार नीति विभाग प्रमुख लुयलन होबलन थाईले भने ‘आरसीईपी‘ औद्योगिक र कृषि उत्पादनहरूमा शुल्क कम गर्न वा हटाउन र डाटा प्रसारणका लागि नियमहरूलाई मद्दत गर्छ ।’
यो सम्झौताले तब प्रभाव पार्नेछ जब एक पटक पर्याप्त सहभागी देशहरूले अर्को दुई वर्षभित्र आन्तरिक सम्झौता अनुमोदन गर्नेछन्, इन्डोनेसियाका व्यापारमन्त्रीले गत साता भनेका थिए ।
चीनका लागि नयाँ समूह, धेरै संयुक्त राज्य अमेरिकाका सहयोगीहरूसहित, धेरैजसो ट्रम्पले टीपीपीबाट पछि हटेको परिणाम स्वरुप आउने गिरावट हो, आईएनजीको पांगले भने । गत वर्ष नोभेम्बरमा भारत आरसीईपी वार्ताबाट बाहिर निस्कियो । यसमा सामेल हुन ढोका खुला रहेको पनि आसियान नेताहरूले जानकारी गराए ।
