एजेन्सी । चीनले तिब्बतमा मेगा बाँध निर्माणको योजना बनाइरहेको छ । नयाँ बाँध परियोजना बनाउन चीनले अर्बौं डलर लगानीको तयारी गरेको छ । परियोजना विश्वको सबैभन्दा ठूलो विद्युतगृह थ्री गोर्जेजले भन्दा तीन गुणा बढी बिजुली उत्पादन गर्न सक्ने अनुमान गरिएको छ ।
यो आयोजना तिब्बत भएर बग्ने ब्रम्हपुत्र नदीका विभिन्न स्थानहरूमा निर्माण हुनेछ । चीनले अघि सारेको यो मेगा परियोजनाबाट वातावरणविदहरू र छिमेकी भारतमा त्रास बढेको छ ।
जलमार्ग हिमालय छोडेर भारतमा बग्नुअघि ब्रम्हपुत्र नदीको संरचना यस क्षेत्रमा विस्तार हुनेछ । १५०० मिटरभन्दा अधिक उचाइमा विश्वको सबैभन्दा लामो र सबैभन्दा गहिरा घाँटी बसालिनेछ ।
यो पनि हेर्नुहोस
विश्वकै दोस्रो ठूलो बैहितान आयोजनाको बाँधमा पानी भर्न सुरु, १६ हजार मेगावाट बिजुली उत्पादन हुने
तिब्बतको मेदोङ काउन्टीको परियोजनाले मध्य चीनको याबलन्ग्जे खोलामा रहेको परियोजनाले थ्री गोर्जेज बाँधलाई रेकर्ड गर्ने अपेक्षा गरेको छ । प्रस्तावित आयोजनाबाट प्रत्येक वर्ष ३०० अर्ब युनिट बिजुली उत्पादन गर्न सक्षम हुनेछ ।
यो योजनालाई चीनको १४ औं पञ्चवर्षीय योजनामा अघि बढाउने उल्लेख छ । मार्चमा रबर स्ट्यम्पका रूपमा रहेको पिपुल्स जनकंग्रेसका सांसदहरूको वार्षिक कार्यक्रममा अनावरण गरिएको थियो । तर, योजना विवरणमा छोटो थियो ।
ब्रम्हपुत्रलाई तिब्बतीमा यार्लुङ नामले चिनिन्छ । गत अक्टोबरमा तिब्बतको स्थानीय सरकारले जलविद्युत आयोजनाहरूमा विशेषज्ञता गर्ने सार्वजनिक निर्माण कम्पनी पावर चाइनासँग रणनीतिक सहयोग सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेको छ ।
यो पनि हेर्नुहोस
ब्रम्हपुत्रको तल्लो तटमा आयोजना बनाउँदै चीन, ६० हजार मेगावाट बिजुली उत्पादनको लक्ष्य
एक महिनापछि पावर चाइनाका प्रमुख यान झियनले चीनको सत्ताधारी पार्टीको युवा शाखा कम्युनिष्ट युवा लिगमा आंशिक रूपमा यस परियोजनाको अनावरण गरेका थिए ।
बेइजिङले विशाल परियोजनालाई खनिज इन्धनका लागि वातावरणीय अनुकूल वैकल्पिकको रूपमा धर्मीकरण गर्न सक्छ । यसले सन् १९९४ देखि २०१२ बीच बनेको थ्री गर्जेज बाँध जस्तो वातावरणविदको कडा विरोधको जोखिम उठाउने खतरा छ । थ्री गोर्जेजले एउटा जलाशय सिर्जना गर्दा १४ लाखलाई विस्थापन गरेको थियो ।
अमेरिकी सुपरमार्क सिटिमसन सेन्टरका ऊर्जा, पानी र स्थिरता कार्यक्रम निर्देशक ब्रायन आइलरले भने, ‘सुपर बाँधको आकार बाँध बनाउनु धेरै कारणका लागि साँच्चिकै खराब विचार हो ।’
यो क्षेत्र भूकम्पीय गतिविधिका लागि परिचित हुनुको साथै एक अद्वितीय जैविक विविधता पनि समावेश छ । बाँधले माछाको माइग्रेसन र माटोको बहावलाई रोक्छ जुन मौसमी बाढीको बखत माटोलाई राम्रो बनाउँछ ।
‘ती क्षेत्रहरूमा हाम्रो धेरै धनी तिब्बती सांस्कृतिक सम्पदा छ । कुनै पनि बाँध निर्माणले पर्यावरणीय विनाश निम्त्याउँछ र त्यस क्षेत्रको केही भाग डुब्नेछ,’ उनले एएफपीलाई भने, ‘धेरै स्थानीय बासिन्दाहरूलाई आफ्नो पैतृक घर छोड्न बाध्य तुल्याइनेछ ।’ यो परियोजनबाट नयाँ दिल्ली चिन्तित बनेको छ ।
विश्लेषकहरूले भनेका छन् चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी दक्षिण एसियाको धेरै जसो पानी आपूर्तिको उत्पत्ति नियन्त्रण गर्न सक्ने अवस्थामा छ ।
गत महिना टाइम्स अफ इण्डियामा राजनीतिक विश्लेषक ब्रह्मा चेलनीले लेखेका थिए, चीनले जलयुद्ध सुरु गरेको छ । त्यस्तो युद्धको प्रमुख अंश हो किनभने चीनलाई यसको अत्याधुनिक तिब्बत केन्द्रित शक्तिलाई अत्यावश्यक प्राकृतिक स्रोतमाथि लिन सक्नेछ ।
याङत्जी नदीमा २२ हजार ५०० मेगावाटको विश्वकै सबैभन्दा ठूलो थ्री गर्जेज बाँध निर्माण गरेको चीनले जिन्सा नदी घाँटीमा १६ हजार मेगावाट क्षमताको बैहितान जलाशययुक्त आयोजना सम्पन्न गरेको छ ।
(द इकोनोमिक टाइम्सको सहयोगमा)
